ÖZET
Kronik böbrek yetmezliği nedeniyle hemodiyaliz (HD) uygulanan hastalar, immün sistemin baskılanması, beslenme bozukluğu ve sıvı alımının kısıtlı olması gibi durumlar nedeniyle tüm dünyayı etkisi altına alan COVID-19 salgını açısından risk altında olan gruptur. HD uygulanan
hastalarda sıvı kısıtlaması, diyet önerilerini uygulama, ilaçları düzenli kullanma ve planlanan aralıklarda öngörülen süre boyunca diyalize girme tedavinin önemli bileşenleridir. Tedavi süreci ile ilişkili sosyal yaşantıları sınırlı olan HD hastalarının pandemi zamanında uygulanan karantina koşulları ile birlikte daha çok sınırlanmasına, bu durumun hastaları psikolojik, sosyal ve fiziksel olarak olumsuz etkilemesine neden olacağı kaygısını arttırmaktadır. Halihazırda yaşanan bu salgın sürecinde hastaların tedavilerinin aksayabileceği ve anksiyete gibi psikopatolojik sorunların ortaya çıkmasına zemin oluşturabileceği düşünülmektedir. Karantina önlemlerinden dolayı yüz yüze görüşme mümkün olamadığından, tele sağlık hizmetleri yoluyla sağlık hizmetlerinin sürdürülmesi, hastalarda hem COVID-19 riskini en aza indirme, hem de tedavilerini optimal şekilde devam ettirebilmede başvurulan bir yöntem olarak elle alınabilir.
Deneysel nitelikte planlanan çalışma, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Hastanesi Hemodiyaliz
Ünitesinde 30 Girişim, 30 Kontrol olmak üzere toplam 60 hasta üzerindeyapılmıştır. Hastalar
diyaliz günlerine göre basit rastgele randomizasyon yöntemi ile seçilmiş ve hastaların hangi
grupta olduklarını bilmemeleri için tek kör yöntemi uygulanmıştır. Bu nedenle Pazartesi-Çarşamba- Cuma günleri diyaliz uygulanan hastalar Girişim Grubu (GG), Salı- Perşembe-Cumartesi günleri diyaliz uygulanan hastalar ise Kontrol Grubu (KG) olarak çalışmaya alınmışlardır. İlk karşılaşmada hastalara, diyaliz ünitesinde yapılacak çalışma ile ilgili bilgilendirme yapılarak, Hasta Bilgi Formu, Diyaliz Diyet ve Sıvı Kısıtlamasına Uyumsuzluk Ölçeği (DDSÖ), Beck Anksiyete Ölçeği (BAÖ), Modifiye Morisky Ölçeği uygulanmıştır ve Hasta Klinik Parametreler Formu için hasta dosyasından bireyin klinik parametreleri kaydedilmiştir. Haftalık telefon görüşmeleri planlanarak, hastalar 12 hafta boyunca haftada bir gün görüntülü aranmış ve telefonla izlem değerlendirme formu uygulanmıştır. Hastaların ihtiyaçları doğrultusunda diyet ve sıvı kısıtlaması hakkında eğitim verilmiştir. Resim yapma aktivitesi görüntülü olarak haftada iki kez, günlük 30 dakika şeklinde uygulanmıştır. Uygulamanın 1., 6. ve 12. haftasında, hastalara DDSÖ, BAÖ ve Modifiye Morisky Ölçeği uygulanmış ve klinik parametreler hasta dosyasından alınıp kaydedilmiştir. KG hastalarına 1.,
- ve 12. haftada ölçekler uygulanmış ve hastanın klinik parametreleri kaydedilmiştir.
Proje sonucunda tele sağlık yöntemi ile yapılan eğitim ve sanat terapisi uygulaması sonucunda;
hemodiyaliz tedavisi alan girişim grubundaki hastaların SKB, DKB, HD giriş kilosu, kreatin
değerleri, diyete uyumsuzluk sıklığı, derecesi, sıvı kısıtlamasına uyumsuzluk sıklığı ve
anksiyete düzeyleri azalmış ve tedaviye uyumları artmıştır. Hemodiyaliz tedavisi alan
hastaların Covid-19 pandemi döneminde interdisipliner yaklaşımla eğitim ve multidisipliner
yaklaşımla sanat terapisi ile desteklenmesi kritik öneme sahiptir.
Anahtar Kelimeler: anksiyete, COVID-19, diyet sıvı kısıtlaması, hemodiyaliz, tele-sağlık