ÖZET

Bu çalışmada, stomalı bireylerin eğitiminde mobil sağlık uygulaması geliştirerek, stomalı bireylerin stomaya uyumuna ve peristomal cilt lezyonların gelişimine etkisini değerlendirmek amaçlanmıştır.

Cerrahi girişimler, yaşamın sürdürülmesi ve yaşam kalitesinin yükseltilmesini amaçlamakla birlikte fonksiyon kaybı ve imajında değişim gibi yeni sorunlara da yol açabilmektedir. Çeşitli amaçlarla oluşturulan bağırsak stomaları bireyin yaşam tamamen değiştiren ve yaşam kalitesini olumsuz etkileyen cerrahi girişimler arasında yer alır. Stoması olan bireylerin en sık yaşadıkları problemler, istemsiz gaz çıkışı ve kötü kokuya bağlı sosyal izolasyon, beden imajında değişme, benlik saygısında azalma, cilt ve seksüel problemler, stomaya uyum problemleri ile iş ve arkadaş ilişkilerinin etkilenmesidir. Stoma ve peristomal cilt komplikasyonlarının ostomili bireyler üzerinde olumsuz sonuçlan olduğu kabul edilmekte; bu komplikasyonlar ostomili bireyler için önemli bir sorun teşkil   Stomalı bireylerin karşılaştıkları sorunlar uygun bakım, sürekli eğitim ve danışmanlık hizmeti ile önemli ölçüde azaltılabilir, hatta amanla tamamen çözülebilir. Ameliyat öncesi dönemde başlanan stoma bakımı eğitimine ameliyat sonrasında da devam edilmeli; bireyin rehabilitasyonu yaşamı boyunca sürdürülmelidir. Stoma bakımı eğitimi, stoma ürünlerinin doğru şekilde kullanılması ve peristomal cilt komplikasyonların tedavisi, mali destek, diyet ve psikolojik destek gibi sürekli eğitim gerektiren sağlık yönetimi konularını kapsamalıdır. Ancak hastanede kalma süresinin kısalması,  ünitelerinin olmaması, stomalı hastaların erken ameliyat sonrası dönemde genellikle ağrı ve mide bulantısı olması, stomanın varlığı ve duygusal sıkıntılarını etmesi ameliyat sonrası erken dönemde stoma eğitimini zorlaşmaktadır. Yukarıda sıralanan tüm bu nedenler, stomalı bireylerin eğitiminde sürekliliğin sağlanmasını zorunlu kılmakta ve bir seçenek olarak da umktan eğim araçları önemli hale gelmektedir. Mobil teknolojilerin sağlık alanında da artarak kullanımı mobil sağlık eğitimi uygulamaların sayısında da artışa neden olmaktadır. Ancak stoma bakımı ile ilgili bir uygulamaya rastlanmamış olup, uygulama ilk dem geliştirilecektir. Geliştirilen mobil sağlık uygulamaları ile bireyler ihtiyaç duydukları yer ve umanda bilgiye ulaşabilmektedir. Mobil sağlık uygulamaları, bireylere kendi sağlıklarını takip emek, sağlık bilgilerine istedikleri uman ve yerden erişebilmek için fırsatlar sunmaktadır. Diğer taraftan sağlık profesyonelleri için de birey merkezli bakım hedeflerine ulaşmada destekleyici olabilmektedir.

Bu çalışma kapsamında; Stomalı bireylere ‘ yönelik mobil sağlık eğitimi uygulaması geliştirilecektir. Eğitimin içeriğinde, sindirim sistemi anatomisi ve fizyolojisini anlatan video (animasyon sesli), stoma (ileostomi ve kolostomi) tanımım anlatan video (animasyon sesli), stoma bakım (torbanın boşaltılması, adaptörün çıkarılması, cilt bakımı, adaptörün kesilmesi, pasta uygulama, torbanın değiştirilmesi) videosu (animasyon sesli), stomalı bireylerin günlük yaşam aktivitelerine yönelik eğitim (beslenme, banyo, cinsellik, ibadet, seyahat, spor, hamilelik.. .vb) konulan, stoma komplikasyonları şekil ve tanımları ile verilecektir. Ayrıca son olarak stomalı bireylerin ulaşabilecekleri stoma bakım ünitelerinin numaralan verilecektir. Araştırmacılar tarafından ışığında geliştirilen mobil sağlık uygulaması stoma bakımı eğitim programı ortalama 20 dk’dır. Söz konusu eğitim araçları araştırmacılar tarafından tasarlanarak, ilgili alanda çalışan üniversite öğretim üyeleri, özel dal hemşireleri (stoma ve yara bakım hemşiresi sertifikası olan) ve yazılım teknolojileri uzmanlarından destek alınarak gerçekleştirilecektir. Eğitimlerin etkinliği; geleneksel eğitim modeli ile karşılaştırılacak olup, stomalı bireylerin stomaya uyumu, peristomal cilt komplikasyonları ve eğitimin etkinliği değerIendiren veriler I. ve 3. aylarda araştırmacı tarafından toplanacaktır.

Bu proje ile hedeflenen; mobil sağlık uygulama eğitimi ile stomalı bireyler stoma balamı sırasında karşılaştığı zorluklarla başa çıkabileceği ve yaşam kalitesini arttırıp bağımsız hareket edip öz balamım planlayabileceği ve bunun sonucunda peristomal cilt komplikasyonlarının azalacağı düşünülmektedir. Peristomal cilt komplikasyonlarının azalması ile bireyin sağlık harcamaları düşecek, buna paralel olarak da ülkenin sağlık harcamalarına olumlu katkısı olacaktır. Diğer taraftan geliştirilen mobil sağlık uygulaması ile stomalı bireylerin bakımı için sadece hasta ve hasta yakınlarına rehberlik etmesinin yanı sıra ülkemizde her hastanede stoma ve yara bakım hemşiresinin olmaması nedeniyle sağlık ekibi üyelerine rehberlik etmesi de planlanmaktadır.

Anahtar Sözcükler

stoma, mobil sağlık uygulaması, cilt komplikasyonları, uyum, eğitim